Bu yazımızda endometriozis hastalığının yumurtalıklara yerleşmesi ile oluşan çikolata kistinin (endometrioma) sebeplerinden tedavisine kadar bir çok konuda detaylı bilgi bulabileceğiniz gibi yazımızın son kısmında çikolata kisti ile ilgili sık sorulan soruların cevapların göreceksiniz.
ÇİKOLATA KİSTİ (ENDOMETRİOMA) NEDİR?
Endometriozis, rahim iç tabakasında bulunan dokunun rahim boşluğunun dışına yerleşmesi ile oluşan bir hastalıktır. Üreyerek çoğalan endometrium dokusu sıklıkla tüplerde, karın boşluğunda, bağırsaklarda, idrar torbasında ve yumurtalıklarda endometriotik odaklar oluştururlar.
Bu odakların yumurtalık içerisinde büyüyerek kist oluşturmasına endometrioma yani çikolata kist adını vermekteyiz. İçeriği çikolata rengini andıran endometriozis kistleri halk arasında çikolata kisti olarak tanımlanmaktadır.
ÇİKOLATA KİSTİ BELİRTİLERİ
Endometrioma (çikolata kisti), endometriozisin en sık görülen klinik belirtilerinden biridir. Çikolata kisti olan olgularda en fazla rastladığımız şikayetleri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Adet döneminde ya da adetten önce başlayan şiddetli kasık ağrısı,
- Cinsel ilişki sırasında ya da sonrasında oluşan pelvik ağrı,
- Kısırlık,
- Karında ele kitle gelmesi
Yukarıda belirtilen semptomlar, çikolata kisti tanısı alan her kadında kendini göstermeyebilir. Bazı olgularda çok küçük bir çikolata kisti şiddetli ağrı yaparken, oldukça büyük çikolata kisti olan olguların bazısında ise ağrı şikayeti olmamaktadır. Bu nedenle, ‘Çikolata kisti olan kadınlarda, ağrı şikayeti olgudan olguya farklılık gösterebilmektedir.’ diyebiliriz.
ÇİKOLATA KİSTİ NEDEN OLUR?
Çikolata kisti, endometrium dokusunun yumurtalıkların içine sızarak kist oluşturması ile meydana gelir. Çikolata kistlerinin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, çikolata kistlerinin varlığında genetik faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir.
Hastalığın nedenlerinden biri olarak düşünülen Retrograd adet kanaması durumudur. Retrograt adet kanaması, adet kanı olarak dışarı atılması gereken dokunun geriye doğru kaçarak, fallop tüplerine, yumurtalıklara ve karın boşluğuna yayılması durumudur. Bu durumda oluşabilen yapışıklık ve enfeksiyon nedeniyle kişinin kendiliğinden hamile kalması da zorlaşabilmektedir.
ÇİKOLATA KİSTİ TEDAVİSİ
Çikolata kisti varlığında tedavi semptomlara ve kişinin bebek isteği olup olmamasına göre düzenlenir. Çikolata kistleri sadece sağ ya da sol yumurtalıkta ya da her ikisinde de olabilir. Çikolata kisti, varlığında çoğu kadında kanda Ca-125 düzeyi yükselmektedir.
Çocuk isteği olmayan ve belirgin ağrı şikayeti olan hastalarda;
- Çikolata kistleri için kullanılan ilaçlar progesteron içerikli haplar,
- Doğum kontrol hapları,
- Ağrı kesiciler ya da GnRH agonist türevi depo ilaçlardır.
Öncelikle medikal tedavi denenip cevap alınamayan hastalarda laparoskopi ile çikolata kistine yönelik ameliyat yapılması planlanabilir. Çocuk isteği olan kişilerde olabildiğince ameliyattan kaçınılmalıdır.
Özellikle tüp bebek tedavi kararı verilenlerde kistin boyutu büyük olsa da ameliyattan kaçınılmalıdır. Çünkü en iyi ellerde bile yumurtalık cerrahisi çevre sağlıklı dokudan da kayıp riski taşımaktadır.
Ancak gerekli hallerde yapılmalıdır. Çikolata kisti ameliyatı sonrasında, ameliyat bulgularına, hastanın çocuk isteği olup olmamasına göre plan yapılmalıdır. Nadiren çikolata kistinin cidarı delinirse yani patlarsa, kist içeriği dışarıya sızabilmekte ve bu da çok şiddetli ağrıya neden olabilmektedir.
ÇİKOLATA KİSTİ HAKKINDA SIK SORULANLAR
Çikolata Kisti Kaç cm Olunca Alınır?
Hemen gebelik isteği olmayan fakat pelvik ağrı şikayeti olan olgularda öncelikle tıbbi tedavi şeklinde ilerlenmelidir. Hastanın yaşam standartlarını olumsuz etkileyecek şekilde pelvik ağrı şikayeti varsa ve buna eşlik eden kısırlık tanısı da almışsa öncelikle yardımla üreme tekniklerine başvurmak, doğurganlığı korumak adına en doğru yoldur. Bu nedenle gerekli hastalarda tüp bebek tedavisi kapsamında yumurta dondurma, embriyo dondurma ya da taze embriyo transferi planlanabilir. Doğurganlık koruma altına alındıktan sonra ağrı şikayeti çok ön planda ise cerrahi yönteme başvurmak gerekebilir. Ancak ameliyat için sınır olan bir büyüklük yoktur.
Çikolata Kisti Adetle Atılır mı?
Hayır, çikolata kisti adetle atılmaz. Kadınların her ay adet kanı olarak dışarıya attıkları, endometrium tabakasıdır. Bu tabakanın yumurtalıklara doğru sızarak kist oluşturması ile endometrioma (çikolata kisti) meydana gelir ve adetle dışarı atılması da söz konusu değildir.
Çikolata Kisti Kısırlık Yapar mı?
Çikolata kisti olan kadınların hepsi kısırlık (infertilite) sorunu ile karşılaşmazlar. Ancak infertilite sorunu olan kadınların %25-35’inde endometriozis görülmektedir. Endometriozisin infertilite ile olan ilişkisi, çoğunlukla endometriozise bağlı gelişen inflamasyonla birlikte gelişen tüplerde tıkanıklık (hidrosalpenks) ve yaygın yapışıklıklar kaynaklıdır. İlaveten çikolata kistinin bizzat kendisi de çevre yumurtalık dokudaki sağlıklı yumurta hücrelerinde erken tükenme ve rezerv azlığına neden olabilmektedir.
Anatolia Tüp Bebek Merkezi olarak yapmış olduğumuz bilimsel çalışmada da; Endometriozisin varlığının ve yaygınlığının IVF gebelik oranları üzerinde herhangi bir olumsuz etkisinin olmadığı sonucuna vardık.
Çikolata Kisti Ağrı Yapar mı?
Çikolata kisti olan kadınların büyük bir kısmında adet öncesi dönemde başlayan ve adet döneminde de devam eden şiddetli kasık ağrısı, cinsel ilişki esnasında ve sonrasında devam eden pelvik ağrı şikayetleri olabilmektedir.
Çikolata Kisti Olanlar Hamile Kalabilir mi?
Çikolata kisti olan kadınların bir kısmı kendiliğinden gebe kalabildiği gibi, çocuk isteği şikayeti ile başvuran kadınların da %25-35’inde endometriozis teşhis edilmektedir. Çocuk isteği olan kadınlarda 35 yaş altında bir yıl, 35 yaş üstünde 6 ay korunmasız ilişkiye rağmen gebe kalamayan kadınların üreme tıbbı alanında çalışan bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanına muayene olmalarını öneririz.
Çikolata Kisti Kendiliğinden Geçer mi?
En sık sorulan sorulardan biri de çikolata kistinin kendiliğinden geçip geçmediğidir. Ne yazık ki çikolata kisti menopoza girmeden kendiliğinden geçmemektedir.
Bekarlarda Çikolata Kisti Varlığında Ne Yapılmalı?
Çikolata kisti tespit edilen bekar kadınlarda öncelikle ağrıya yönelik bir tedavi planlaması yapmak gerekir. Kişinin yaşam fonksiyonlarını etkileyen şiddetli ağrı şikayeti varsa cerrahi planlamak düşünülebilir. Yumurtalık rezervi düşük olanlarda ise yumurta dondurma işlemi yapılarak doğurganlığın koruma altına alınması önerilebilir.
Çikolata Kisti Ultrasonda Görülür mü?
Çikolata kistlerinin (endometroma) transvajinal ultrasonografide tipik görüntüleri olduğu için tv ultrasonografinin tanısal değerliliği %90’nın üzerindedir.
Çikolata Kisti ve Hamilelik
Çikolata kisti varlığında gebelik oluştuğunda çoğunlukla ağrı şikayetleri azalır ve kist boyutları gebelik boyunca küçülür. Bu nedenle genellikle gebelikte şikayet vermeme eğilimindedirler. Ancak doğum sonrasında tekrar eski boyutlarına dönebilirler.
Çikolata Kisti ve Beslenme
Çikolata kisti varlığında, kist üzerine olumlu etkide bulunabilecek özel bir beslenme şekli yoktur. Ancak yapılan bazı çalışmalarda, meyve ve sebze ağırlıklı beslenen ve kırmızı eti az tüketenlerde endometriozis rahatsızlığının daha az görüldüğü raporlanmıştır.
Çikolata Kisti Doğumdan Sonra Geçer mi?
Çikolata kistleri doğum sonrasında geçmezler. Sadece gebelik sırasında boyutu küçülürse de doğum sonrasında yine eski boyutlarına ulaşırlar. Bu nedenle doğum sonrasında ağrı şikayeti çok ön planda ise emzirme dönemi bitiminde uygun tedavi seçeneklerinden biri seçilebilir.
