Kadında üreme fizyolojisi erkekten farklıdır, Erkekte delikanlılık döneminde başlayan sperm yapımı, ölene kadar devam eder; bu nedenle, erkekte 40-50’li yaşlarda sperm sayı ve kalitesinde bir miktar düşme dışında önemli değişiklik olmaz.
Kadında ise durum farklıdır; anne karnında yumurta yapımı olur ve doğduktan sonra yeni yumurta yapımı olmaz. Bu nedenle kadın yaşı ilerledikçe, yumurta sayısı ve kalitesi azalır.
Yumurta kalitesi doğrudan kadın yaşı ile ilişkilidir. Sağlıksız yumurta oranı 36-38 yaşında %50 iken, 40 yaşında %60-65 sağlıksız, 42-43 yaşında %75-80 sağlıksız ve 45 yaşında neredeyse %100 sağlıksız olmaktadır.
Yumurtalıklar içerisindeki yumurta sayısı ise aynı yaşta kişiden kişiye farklılık gösterir. Yumurtalık rezervi olarak da adlandırılan bu durumu anlamak için güvenilir 2 testi kullanmaktayız;
1- KANDA AMH TESTİ
Çok erken gelişim evresindeki follüküllerden salgılanır. Yüksek olması rezervin iyi/yüksek olduğunu gösterir. AMH testi, adet döngüsünün herhangi bir zamanında, aç/tok olmasına bakılmaksızın yapılabilir. AMH testinin güvenilir olması için çalışma koşulları, dolayısıyla yapıldığı laboratuvar çok önemlidir.
AMH değeri,
- 1 ng/ml altında ise düşük,
- 1-2 ng/ml ise alt-normal (sub-optimal),
- 2-4 ng/ml ise normal,
- 4 ng/ml üzerinde ise yüksek yumurtalık rezervi olarak sınıflandırılır.
2- ULTRASONOGRAFİDE ANTRAL FOLİKÜL SAYISI
Tercihen adet başlangıcında yapılan vajinal ultrasonografide her iki yumurtalıktaki 2-9 mm çaptaki foliküller (antral folikül) sayılır.
Antral folikül sayısı,
- ≤3 ise düşük
- 4-9 ise alt-normal (sub-optimal),
- 10-15 ise normal,
- 15’in üzerinde ise yüksek yumurtalık rezervi olarak sınıflandırılır.
AMH ve antral folikül sayısının yumurtalık rezervini öngörücü değerleri benzerdir ve %80 civarındadır.
Etkin yumurtalık uyarımı (protokol ve ilaç dozu kullanılmasına rağmen) AMH ve antral folikül sayısı dışında bazı diğer unsurlar da (Şekil 1) nihai yumurtalık cevabının (toplanan yumurta sayısı) belirlenmesinde rol oynar.
Şekil 1. Yumurtalık yanıtını ve toplanan yumurta sayısını belirleyen unsurlar.
Zayıf Yumurtalık Cevabı Önceden Nasıl Öngörülür? Yumurtalık Rezervi Testleri Nelerdir?
Endometriozis, geçirilmiş yumurtalık cerrahisi veya ailesinde erken menopoz öyküsü olan kadınların öncelikli olarak yumurtalık rezervi, AMH veya ultrasonografide antral folikül sayısı ile değerlendirilmelidir.
Tüp bebek tedavisine geçiş daha hızlı planlanmalıdır. Tüp bebek uygulamalarında da azalmış over rezervi varlığında, azalmanın derecesine göre, başarı oranı azalır.
