Oligospermi (sperm azlığı) erkek infertilitesinin en yaygın nedenlerinden biridir. Dünya genelinde her altı çiftten biri gebelik sorunu yaşarken, vakaların yaklaşık yarısında sorun erkeğe aittir. Bu ayrıntılı rehberde oligosperminin tanımından tedavisine, önleyici adımlardan yardımcı üreme tekniklerine kadar merak edilenleri bulacaksınız.
OLIGOSPERMİ NEDİR?
Sağlıklı bir erkeğin meni örneğinde mililitre başına 15 milyon veya daha fazla sperm bulunması beklenir. Bu eşik değerin altında kalan sperm konsantrasyonu oligospermi olarak tanımlanır.
Ayrıca sprem şekil bozuklukları konusunda merak edilenleri sperm şekil bozuklukları tedavisi yazımızda bulabilirsiniz.
OLIGOSPERMİNİN ERKEK İNFERTİLİTESİNDEKİ ÖNEMİ
Düşük sperm sayısının temel etkisi, yumurtayı dölleyebilecek yeterli sayıda sağlıklı spermin rahim içine ulaşamamasıdır. Hafif oligospermide (10–15 milyon/ml) doğal gebelik şansı devam etse de orta (5–10 milyon/ml) ve şiddetli (<5 milyon/ml) olgular çoğu zaman tedavi gerektirir.
OLIGOSPERMİ NEDENLERİ
| Kategori | Örnekler | Açıklama |
|---|---|---|
| Hormonal | FSH, LH, testosteron eksikliği | Hipotalamo-hipofizer eksen bozuklukları |
| Genetik | Y-kromozom mikrodelesyonları, Klinefelter | Sperm üretimini doğrudan etkiler |
| Ürogenital | Varikosel, inmemiş testis | Sıcaklık artışı ve venöz staz spermatogenezi bozar |
| Enfeksiyon / İltihap | Epididimit, orşit | Testiste kalıcı hasara yol açabilir |
| Yaşam tarzı | Sigara, alkol, obezite, stres | Oksidatif stresi artırır, DNA hasarı yapar |
| Çevresel / Mesleki | Pestisit, ağır metal, radyasyon | Endokrin bozucular sperm üretimini baskılar |
| İlaç / Tedavi | Kemoterapi, anabolik steroid | Testiküler yetmezlik riskini yükseltir |
Kaynaklara göre varikosel tek başına tüm erkek infertilitelerinin %35 kadarından sorumludur.
Erkek kısırlığında hangi durumlarda cerrahi tedavilere başvurulabileceğine dair detaylı yazımıza kısırlık buradan ulaşabilirsiniz.
OLIGOSPERMİ (SPERM AZLIĞI) ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
- Hafif Oligospermi: 10–15 milyon/ml
- Orta Oligospermi: 5–10 milyon/ml
- Şiddetli Oligospermi: < 5 milyon/ml
- Kriptozoospermi: Menide ilk bakıda sperm görülmez; santrifüj sonrası nadir sperm saptanır.
SPERM SAYISI AZLIĞI BELİRTİLERİ NELERDİR?
Oligospermi genellikle belirti vermez; çoğu erkek çocuk sahibi olamadığında yapılan semen analizi sırasında tanı alır. Bazen testis ağrısı, skrotal şişlik (varikosel), hormonal dengesizlik kaynaklı libido azalması veya erektil disfonksiyon eşlik edebilir.
OLIGOSPERMİ NASIL TEŞHİS EDİLİR?
- Semen Analizi: En az iki ayrı örnek, 2–7 gün cinsel perhiz sonrası alınır.
- Hormonal Profil: FSH, LH, testosteron, prolaktin.
- Fizik Muayene: Testis hacmi, varikosel varlığı.
- Genetik Testler: Karyotip ve Y-kromozom mikrodelesyonu taraması.
- Skrotal Doppler USG: Varikosel, tıkanıklık veya kitle.
- DNA Fragmentasyon Testi: Gebelik kayıpları varsa önerilir.
OLIGOSPERMİ TEDAVİSİ
Yaşam Tarzı Düzenlemeleri
Sigarayı bırakmak, ideal kiloya inmek, antioksidan-zengin beslenmek.
Cerrahi Yaklaşımlar
Klinik muayenede gözle görülen ve elle hissedilen varikoselle birlikte oligospermi varsa mikroskopik varikoselektomi ile sperm parametreleri belli oranlarda iyileşebilir.
Yardımcı Üreme Teknikleri (YÜT)
- IUI (Aşılama): Hafif-orta oligospermide ilk basamak aşılamadır.
- IVF/ICSI: Şiddetli oligospermide en yüksek gebelik oranları. EAU 2025 kılavuzu, Total Motil Sperm Sayısı <5 milyon olan olgularda doğrudan tüp bebek önermektedir.
SPERM AZLIĞI NASIL ÖNLENİR?
- Düzenli egzersiz, Akdeniz tipi diyet, antioksidan desteği.
- Sıcak banyo, sauna, dizüstü bilgisayarı uzun süre kucakta tutmaktan kaçınmak.
- Kimyasalların yoğun olduğu iş alanlarında koruyucu ekipman kullanmak.
- Aşırı alkol ve yasadışı madde kullanımını sınırlamak.
OLIGOSPERMİ İLE NORMAL GEBELİK
Hafif oligospermi vakalarında düzenli korunmasız cinsel ilişkiyle 12 ay içinde gebelik oluşma ihtimali hâlâ mevcuttur. Kadın partnerin yaşı <35 ise bu oran artar.
OLIGOSPERMİ VE TÜP BEBEK
ICSI (mikroenjeksiyon), tek bir hareketli spermin bile yumurtaya enjekte edilmesini sağlar. Şiddetli oligospermide siklus-başına canlı doğum oranları %30–45 arasında bildirilmiştir.
OLIGOSPERMİ VE AZOSPERMİ
Azospermi, menide hiç sperm bulunmaması durumudur. Şiddetli oligospermi bazen zamanla azospermiye ilerleyebilir; bu nedenle erken ürolojik değerlendirme ve gerekirse sperm dondurma önerilir.
OLIGOSPERMİ; SIK SORULAN SORULAR
Erkeklerde Sperm Sayısı Artırılabilir Mi?
Evet. Sigaranın bırakılması, antioksidan-yoğun beslenme, düzenli egzersiz, varikosel tedavisi ve hormonal dengesizliklerin giderilmesiyle sperm parametreleri olumlu yönde değişebilir.
Sperm Sayısı Az Olan Erkek Ne Yapmalıdır?
Öncelikle bir tüp bebek merkezine başvurmalı, semen analizi yaptırmalı ve altta yatan nedenler araştırılmalıdır. Yaşam tarzı değişiklikleri tedavinin vazgeçilmez parçasıdır.
Sperm Sayısı Az İse Hamile Kalınır Mı?
Hafif oligospermi durumunda doğal yolla gebelik mümkündür. Orta-şiddetli olgularda ise aşılama veya ICSI gibi yardımcı üreme yöntemleri gebelik şansını artırır.
Tüm Oligospermi Durumları Aynı Mı?
Hayır. Sperm sayısının yanı sıra sperm hareketliliği (motilite) ve morfolojisi de fertiliteyi belirler. Bu nedenle tedavi planı kişiye özeldir.
Tıbbi Uyarı: Bu makaledeki bilgiler genel bilgilendirme amaçlıdır; kişisel teşhis ve tedavi için mutlaka bir uzman hekime danışınız.
