EMBRİYO KALİTESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Embriyo kalitesi, embriyonun laboratuvarda gelişimi sırasında yapılan değerlendirmeleri sonucunda hücre sayısı, dizilimleri, hücreler arası çap farkı ve embriyo içindeki ölü kısım yüzdesine göre belirli kriterler dahilinde  belirlenen, embriyoyu tanımlama biçimidir.

Embriyolar, laboratuvar ortamında kalite değerlendirmesi için planlanan transfer gününe göre  2., 3., 5. ya da takip devam ederse 6. gün değerlendirilebilirler.

TÜP BEBEKTE EMBRİYO KALİTESİ NASIL BELİRLENİR?

Embriyo transferi, yumurta toplama gününden 3 ya da 5 gün sonra yapılmaktadır.

Biz kliniğimizde, eğer çiftin, transfer etmeyi planladığımız sayıdan en az 1 tane daha fazla kaliteli embriyosu varsa 5. gün yani blastokist aşamasında transfer yapmayı tercih etmekteyiz. Ancak sayı ya da embriyo kalitesi buna müsaade etmiyorsa elbette 3. gün embriyo transferi de yapılabilir.

Bununla birlikte seçme şansı yok ise; örneğin hastanın yumurtalık rezervinin az olması veya çok nadiren embriyo kalitesinin düşük olması nedeni ile, hastaya 1 embriyo transfer edilme planı var ve elde 1 güzel embriyo var ise 3. gün de transfer yapmaktayız. 

Belirtmek gerekirki 3. gün güzel embriyo kalitesi olan hastalarda da gayet güzel gebelik oranlarını yakalayabilmekteyiz. Tüp bebek merkezimizde tüm başlanan taze uygulamalar başına 5. gün transferi oranımız %70’ler civarındadır.

Embriyo transferi ile ilgili merak ettikleriniz, öncesi ve sonrası yapılması gerekenlerle ilgili daha fazla bilgi için Embriyo Transferi sayfamızı ziyaret etmenizi tavsiye ederiz.

TÜP BEBEKTE EMBRİYO KALİTESİ NE OLMALI?

'' Tüp bebekte embriyo kalitesi kaç olmalı? '' sorusunun cevabı embriyonun değerlendirildiği güne göre verilebilir.

• 2. gün değerlendirilmiş embriyoda 3-4 hücreli, ölü kısım oranı %5-10 ya da daha az  olarak saptanmış (4/1, 4/2a) embriyoların kaliteli olduğundan bahsedebiliriz.
• 3. gün değerlendirmesi sonrasında da embriyo 7 ila 8 hücreli ise ve fragmantasyonu ne kadar az ise o kadar kaliteli olarak kabul edilir. Bu anlamda  7/1, 8/2a, 8/2ab gibi bir kalitedeki embriyonun kaliteli olduğundan bahsedilebilir.
• Blastokist aşamasında embriyo kalite sıralaması kapsamında, 5-6 en iyi seviye olup, 1 en düşük seviyedir. Bizim blastokist aşamasında kaliteli embriyo olarak kabul ettiğimiz embriyolar ise; 3,4,5 ya da 6 seviyesinde olup, iç ve dış hücre tabakası A ya da B olan embriyolardır.

EMBRİYO KALİTESİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER NELERDİR?

Embriyo kalitesi üzerine en belirleyici olan faktör yumurtanın kalitesidir. Spermin rolü olmadığını elbette söyleyemeyiz ancak payı %15-20’ler civarında olmaktadır.
Yumurta kalitesi yaşam tarzından etkilenir.(obezite , sigara içimi). Kadın yaşı yumurta kalitesini belirleyen en önemli faktördür

Yaş, özellikle yumurtanın sağlıksız olma oranlarını arttırır ve bu nedenle gebelik oranları kadın yaşı ilerledikçe düşer ve elde edilen gebeliğin düşükle kaybedilme riski de artar.

TÜP BEBEKTE EMBRİYO KALİTESİ NE ZAMAN BELLİ OLUR?

Yumurtalar toplandıkları gün, dışlarındaki hücreler temizlenir ve olgunlukları değerlendirilir. Her bir olgun yumurta içine bir sperm enjekte edilerek mikroenjeksiyon (ICSI) işlemi yapılır ve ertesi gün döllenme durumları değerlendirilir.

Embriyo değerlendirmesi yapılırken üç farklı parametreye bakılır;

Hücre (Blastomer) Sayısı:

2. günde embriyonun hücre sayısının ideal olarak 3-4 olması beklenir. 3. günde ise ideal olan hücre sayısı 7-8’dir.

Fragmantasyon Oranı:

Hücre içerisinde bulunan, çekirdek gözlemlenmeyen, hücre çeperi bulunan sitoplazmik yapılardır. Embriyonun hacmine göre kapladığı yüzde belirlenir ve bu oran, örneğin, %5, %10, %15 ve %20 olarak ifade edilir.

Hücreler (Blastomerler) Arası Çap Uyumluluğu:

Eşit olmayan (uneven cellular cleavage) hücre bölünmesi in-vitro kültür koşullarında gelişen insan embriyolarında sıkça gözlemlenen bir durumdur ve bunun sonucunda blastomerler arası çap uyumsuzluğu ortaya çıkar.

Blastomer çapları arasındaki uyumsuzluk oranına göre hafif, orta şiddetli veya çok şiddetli olarak adlandırılır.

• Embriyo değerlendirmesi sonucunda; embriyoda fragmantasyon ve çap uyumsuzluğu yok ise; Bu embriyo GRADE 1 olarak sınıflandırılır.
• Embriyoda fragmantasyon veya çap uyumsuzluğu var ise; bu embriyo GRADE 2 olarak sınıflandırılır.
• Ardından ertesi gün yani 3. gün embriyo değerlendirmesi yapılır. 3. gün yapılan değerlendirmede, 2. gün bakılan aynı kriterlere dikkat edilir ve ideal hücre sayısı 3. gün için  7 ila 8 hücredir. Sonuçta 3. gün embriyosuna 8/2a, 7/2ab, 8/1 gibi bir kalite değerlendirmesi yapılır ve kaydedilir.
• Eğer transfer 3. gün yapılmayacaksa, embriyo sayı ve kalitesi uygun olup blastokist aşamasına kadar takip planlanıyor ise, embriyoların bir sonraki değerlendirmeleri 5. gün yapılır. 5. gün yani blastokist aşamasındaki embriyo 250-300 hücreye sahip olduğu için artık hücre sayısı sayılmaz.
• Fragmantasyon oranı 20%’den fazla ise bu embriyo GRADE 3-4 olarak sınıflandırılır.

Şekil 4. Soldan sağa 2, 4 ve 8 hücreli embriyolar.

Embriyoda bebeği oluşturacak olan iç hücre tabakası (inner cell mass) ve bebeğin eşini yani plasentayı oluşturacak olan dış hücre tabakası (trofoektoderm) ayrımlaşır ve embriyo hem genişleme  düzeyine, hem de iç ve dış hücre tabakasının kalitesine göre sınıflandırılır.

Genişleme seviyesine ve embriyo dış çeperinde yarıklanma olup olmamasına göre embriyoya 1’den 6’ya kadar bir kalite belirlenirken (5 ve 6 daha iyidir), ilaveten  iç ve dış hücre tabakasına göre de A, B ya da C olarak sınıflanırlar.

Sonuçta blastokist aşamasındaki embriyoya kalite olarak 4/AA, 5/AA, 4/AB gibi bir değer belirlenir ve kaydedilir. Eğer preimplantasyon genetik tarama (PGT-A) ya da embriyo dondurma amacıyla takip 6. güne kadar uzatılacaksa, 6. gün de aynen 5. gün embriyolarda olduğu gibi değerlendirme yapılır ve embriyo kalitesi tespit edilir.

BLASTOKİST DEĞERLENDİRMESİ VE EVRELENDİRMESİ

Blastokistte hücre sayılamaz. Blastokist ortalama olarak 250-300 hücre içerir. Blastokist kalite evrelemesi için bütün dünyada Gardner evrelemesi kullanılır.

Bu evrelemede 3 parametre dikkate alınır: 

1. Blastokist çapı (1, 2, 3, 4, 5)
2. İç hücre (bebeği yapan kısım; iç hücre kitlesi; inner cell mass-ICM) hücreleri (A, B; C)
3. Çocuğun eşi-plasentayı yapacak hücreler (trophoectoderm hücreleri; TE). En iyi kalitede blastokist 5AA’dır.

Bu kapsamda daha detaylı bilgiye embriyo kalitesi yazımızdan ulaşabilirsiniz.

Biz tüp bebek tedavisinde, taze transfer planlanan olgularda blastokist kalitesinin en az 3, 4, 5 ve ICM, TE hücrelerinin A, B olmasını arzu ederiz. Başka deyişle, 1, 2 ve de ICM, TE hücreleri C olanları nakil etmeyiz ve dondurmayız. Blastokist kalitesi arttıkça gebelik oranları artar.

EMBRİYO KALİTESİ NEYE BAĞLIDIR VE NASIL ARTTIRILIR?

Embriyo kalitesi açısından değiştiremeyeceğimiz faktör çiftin genetik yapısıdır. Ancak yumurtalık uyarımının usulünce yapılması, doğru zamanda çatlatıcı iğne uygulanması, tüp bebeğin yapıldığı laboratuvarın donanımı, kullanılan cihazların kalitesi, laboratuvardaki ısı, nem, gazların oranına kadar pek çok faktör de en az yumurta ve sperm kadar embriyo kalitesini etkilemektedir.

Ancak dışardan alınacak takviye edici gıdaların, vitaminlerin ve beslenme değişikliğinin belirgin bir etkisi olmamaktadır.

EMBRİYO KALİTESİ DEĞİŞİR Mİ?

Nasıl ki her güne hiçbirimiz aynı ruh hali ile uyanmıyorsak, yumurta ve embriyo kalitesi de aynı çiftte farklı aylarda farklılık arz edebilmektedir. Bu nedenle bir denemede embriyo kalitesi düşük olsa dahi, bu her zaman embriyo kalitenizin düşük olacağı anlamına gelmez.

Farklı bir ayda tamamen farklı ve iyi embriyo kalitesi de elde edilebilir. Ancak bazen nadir çiftte üst üste denemeler ile düşük kaliteli embriyo edilmesi ile de karşılaşabiliyoruz. Fakat bu durumun oldukça nadir olduğunu söylemeliyiz.

İlaveten laboratuvar koşulları da embriyo kalitesi üzerine etkili olduğu için, farklı merkezler aynı çiftte farklı kalitede embriyolar elde edebilirler.