Embriyo kalitesi, embriyonun laboratuvarda gelişimi sırasında yapılan değerlendirmeleri sonucunda hücre sayısı, dizilimleri, hücreler arası çap farkı ve embriyo içindeki ölü kısım yüzdesine göre belirli kriterler dahilinde belirlenen, embriyoyu tanımlama biçimidir.
Embriyolar, laboratuvar ortamında kalite değerlendirmesi için planlanan transfer gününe göre 2., 3., 5. ya da takip devam ederse 6. gün değerlendirilebilirler.
''Embriyo kalitesinin değerlendirilmesi tüp bebek aşamalarından sadece birisidir. Diğer aşamalar ve ile ilgili tüm uygulamalarımıza, aklınıza takılan soruların cevaplarına tüp bebek tedavisi sayfamızdan ulaşabilirsiniz.''
TÜP BEBEKTE EMBRİYO KALİTESİ NASIL BELİRLENİR?
Embriyo transferi, yumurta toplama gününden 3 ya da 5 gün sonra yapılmaktadır.
Biz kliniğimizde, eğer çiftin, transfer etmeyi planladığımız sayıdan en az 1 tane daha fazla kaliteli embriyosu varsa 5. gün yani blastokist aşamasında transfer yapmayı tercih etmekteyiz. Ancak sayı ya da embriyo kalitesi buna müsaade etmiyorsa elbette 3. gün embriyo transferi de yapılabilir.
Bununla birlikte seçme şansı yok ise; örneğin hastanın yumurtalık rezervinin az olması veya çok nadiren embriyo kalitesinin düşük olması nedeni ile, hastaya 1 embriyo transfer edilme planı var ve elde 1 güzel embriyo var ise 3. gün de transfer yapmaktayız.
Belirtmek gerekirki 3. gün güzel embriyo kalitesi olan hastalarda da gayet güzel gebelik oranlarını yakalayabilmekteyiz. Tüp bebek merkezimizde tüm başlanan taze uygulamalar başına 5. gün transferi oranımız %70’ler civarındadır.
Embriyo transferi ile ilgili merak ettikleriniz, öncesi ve sonrası yapılması gerekenlerle ilgili daha fazla bilgi için Embriyo Transferi sayfamızı ziyaret etmenizi tavsiye ederiz.
TÜP BEBEKTE EMBRİYO KALİTESİ NE OLMALI?
'' Tüp bebekte embriyo kalitesi kaç olmalı? '' sorusunun cevabı embriyonun değerlendirildiği güne göre verilebilir.
- 2. gün değerlendirilmiş embriyoda 3-4 hücreli, ölü kısım oranı %5-10 ya da daha az olarak saptanmış (4/1, 4/2a) embriyoların kaliteli olduğundan bahsedebiliriz.
- 3. gün değerlendirmesi sonrasında da embriyo 7 ila 8 hücreli ise ve fragmantasyonu ne kadar az ise o kadar kaliteli olarak kabul edilir. Bu anlamda 7/1, 8/2a, 8/2ab gibi bir kalitedeki embriyonun kaliteli olduğundan bahsedilebilir.
- Blastokist aşamasında embriyo kalite sıralaması kapsamında, 5-6 en iyi seviye olup, 1 en düşük seviyedir. Bizim blastokist aşamasında kaliteli embriyo olarak kabul ettiğimiz embriyolar ise; 3,4,5 ya da 6 seviyesinde olup, iç ve dış hücre tabakası A ya da B olan embriyolardır.
EMBRİYO KALİTESİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER NELERDİR?
Embriyo kalitesi üzerine en belirleyici olan faktör yumurtanın kalitesidir. Spermin rolü olmadığını elbette söyleyemeyiz ancak payı %15-20’ler civarında olmaktadır.
Yumurta kalitesi yaşam tarzından etkilenir.(obezite , sigara içimi). Kadın yaşı yumurta kalitesini belirleyen en önemli faktördür
Yaş, özellikle yumurtanın sağlıksız olma oranlarını arttırır ve bu nedenle gebelik oranları kadın yaşı ilerledikçe düşer ve elde edilen gebeliğin düşükle kaybedilme riski de artar.
TÜP BEBEKTE EMBRİYO KALİTESİ NE ZAMAN BELLİ OLUR?
Yumurtalar toplandıkları gün, dışlarındaki hücreler temizlenir ve olgunlukları değerlendirilir. Her bir olgun yumurta içine bir sperm enjekte edilerek mikroenjeksiyon (ICSI) işlemi yapılır ve ertesi gün döllenme durumları değerlendirilir.
Embriyo değerlendirmesi yapılırken üç farklı parametreye bakılır;
Hücre (Blastomer) Sayısı:
2. günde embriyonun hücre sayısının ideal olarak 3-4 olması beklenir. 3. günde ise ideal olan hücre sayısı 7-8’dir.
Fragmantasyon Oranı:
Hücre içerisinde bulunan, çekirdek gözlemlenmeyen, hücre çeperi bulunan sitoplazmik yapılardır. Embriyonun hacmine göre kapladığı yüzde belirlenir ve bu oran, örneğin, %5, %10, %15 ve %20 olarak ifade edilir.
Hücreler (Blastomerler) Arası Çap Uyumluluğu:
Eşit olmayan (uneven cellular cleavage) hücre bölünmesi in-vitro kültür koşullarında gelişen insan embriyolarında sıkça gözlemlenen bir durumdur ve bunun sonucunda blastomerler arası çap uyumsuzluğu ortaya çıkar.
Blastomer çapları arasındaki uyumsuzluk oranına göre hafif, orta şiddetli veya çok şiddetli olarak adlandırılır.
- Embriyo değerlendirmesi sonucunda; embriyoda fragmantasyon ve çap uyumsuzluğu yok ise; Bu embriyo GRADE 1 olarak sınıflandırılır.
- Embriyoda fragmantasyon veya çap uyumsuzluğu var ise; bu embriyo GRADE 2 olarak sınıflandırılır.
- Ardından ertesi gün yani 3. gün embriyo değerlendirmesi yapılır. 3. gün yapılan değerlendirmede, 2. gün bakılan aynı kriterlere dikkat edilir ve ideal hücre sayısı 3. gün için 7 ila 8 hücredir. Sonuçta 3. gün embriyosuna 8/2a, 7/2ab, 8/1 gibi bir kalite değerlendirmesi yapılır ve kaydedilir.
- Eğer transfer 3. gün yapılmayacaksa, embriyo sayı ve kalitesi uygun olup blastokist aşamasına kadar takip planlanıyor ise, embriyoların bir sonraki değerlendirmeleri 5. gün yapılır. 5. gün yani blastokist aşamasındaki embriyo 250-300 hücreye sahip olduğu için artık hücre sayısı sayılmaz.
- Fragmantasyon oranı 20%’den fazla ise bu embriyo GRADE 3-4 olarak sınıflandırılır.
Şekil 4. Soldan sağa 2, 4 ve 8 hücreli embriyolar.
Embriyoda bebeği oluşturacak olan iç hücre tabakası (inner cell mass) ve bebeğin eşini yani plasentayı oluşturacak olan dış hücre tabakası (trofoektoderm) ayrımlaşır ve embriyo hem genişleme düzeyine, hem de iç ve dış hücre tabakasının kalitesine göre sınıflandırılır.
Genişleme seviyesine ve embriyo dış çeperinde yarıklanma olup olmamasına göre embriyoya 1’den 6’ya kadar bir kalite belirlenirken (5 ve 6 daha iyidir), ilaveten iç ve dış hücre tabakasına göre de A, B ya da C olarak sınıflanırlar.
Sonuçta blastokist aşamasındaki embriyoya kalite olarak 4/AA, 5/AA, 4/AB gibi bir değer belirlenir ve kaydedilir. Eğer preimplantasyon genetik tarama (PGT-A) ya da embriyo dondurma amacıyla takip 6. güne kadar uzatılacaksa, 6. gün de aynen 5. gün embriyolarda olduğu gibi değerlendirme yapılır ve embriyo kalitesi tespit edilir.
BLASTOKİST DEĞERLENDİRMESİ VE EVRELENDİRMESİ
Blastokistte hücre sayılamaz. Blastokist ortalama olarak 250-300 hücre içerir. Blastokist kalite evrelemesi için bütün dünyada Gardner evrelemesi kullanılır.
Bu evrelemede 3 parametre dikkate alınır:
- Blastokist çapı (1, 2, 3, 4, 5)
- İç hücre (bebeği yapan kısım; iç hücre kitlesi; inner cell mass-ICM) hücreleri (A, B; C)
- Çocuğun eşi-plasentayı yapacak hücreler (trophoectoderm hücreleri; TE). En iyi kalitede blastokist 5AA’dır.
Bu kapsamda daha detaylı bilgiye embriyo kalitesi yazımızdan ulaşabilirsiniz.
Biz tüp bebek tedavisinde, taze transfer planlanan olgularda blastokist kalitesinin en az 3, 4, 5 ve ICM, TE hücrelerinin A, B olmasını arzu ederiz. Başka deyişle, 1, 2 ve de ICM, TE hücreleri C olanları nakil etmeyiz ve dondurmayız. Blastokist kalitesi arttıkça gebelik oranları artar.
EMBRİYO KALİTESİ NEYE BAĞLIDIR VE NASIL ARTTIRILIR?
Embriyo kalitesi açısından değiştiremeyeceğimiz faktör çiftin genetik yapısıdır. Ancak yumurtalık uyarımının usulünce yapılması, doğru zamanda çatlatıcı iğne uygulanması, tüp bebeğin yapıldığı laboratuvarın donanımı, kullanılan cihazların kalitesi, laboratuvardaki ısı, nem, gazların oranına kadar pek çok faktör de en az yumurta ve sperm kadar embriyo kalitesini etkilemektedir.
Ancak dışardan alınacak takviye edici gıdaların, vitaminlerin ve beslenme değişikliğinin belirgin bir etkisi olmamaktadır.
EMBRİYO KALİTESİ DEĞİŞİR Mİ?
Nasıl ki her güne hiçbirimiz aynı ruh hali ile uyanmıyorsak, yumurta ve embriyo kalitesi de aynı çiftte farklı aylarda farklılık arz edebilmektedir. Bu nedenle bir denemede embriyo kalitesi düşük olsa dahi, bu her zaman embriyo kalitenizin düşük olacağı anlamına gelmez.
Farklı bir ayda tamamen farklı ve iyi embriyo kalitesi de elde edilebilir. Ancak bazen nadir çiftte üst üste denemeler ile düşük kaliteli embriyo edilmesi ile de karşılaşabiliyoruz. Fakat bu durumun oldukça nadir olduğunu söylemeliyiz.
İlaveten laboratuvar koşulları da embriyo kalitesi üzerine etkili olduğu için, farklı merkezler aynı çiftte farklı kalitede embriyolar elde edebilirler.
EMBRİYO KALİTESİ İLE İLGİLİ SIK SORULANLAR
Embriyo Neden Kalitesiz olur?
Embriyo kalitesi yukarıda da bahsettiğimiz gibi, bünyesel olarak kadının genetik durumu nedeniyle, sperme ait olumsuz faktörler nedeniyle, uygun şartlarda yumurtalık uyarımı yapılmadı ise ve laboratuvar koşulları ile ilgili aykırılıklar varsa kötü olabilir.
Kaliteli Embriyo Kaç Hücrelidir?
Embriyo kalitesi değerlendirildiği güne göre yorumlanır. 2. gün değerlendirme sonrasında embriyonun 3-4 hücreye sahip olması ideal iken, 3. gün değerlendirmede 7-8 hücreli olması ve ölü kısım oranının az miktarda ve hücreler arası çap farkının olmaması ideal olarak kabul edilir.
Blastokist aşamasında değerlendirmede ise 3,4,5 ya da 6 seviyesinde genişleme ve A ya da B kalitede iç ve dış hücre tabakası olması durumunda embriyonun kaliteli olduğundan bahsedilebilir.
Embriyo Kalitesi 4/AA Ne Demektir?
Buradaki 4 rakamı blastokist aşamasındaki embriyonun genişleme seviyesidir. Genişleme 1’den 6’ya kadar sınıflanır ve 3,4,5 ya da 6 olması iyi kalite olarak kabul edilir.
A, B ve C olarak tanımlanan kısımlardan ilk yazılan embriyonun ileride bebeği oluşturacak kısmı olan iç hücre tabakasına verilen kalite, ikinci yazılan harf de, embriyonun ileride bebeğin eşini yani plasentayı oluşturacak olan dış hücre tabakasına verilen kaliteyi gösterir.
A ya da B ise embriyo kaliteli olarak kabul edilir. 4/AA durumunda embriyo kaliteli kabul edilir.
Embriyo Kalitesi 5/AA Ne Demektir?
5 rakamı blastokist aşamasındaki embriyonun genişleme seviyesidir. Genişleme 1’den 6’ya kadar sınıflanır ve 3,4,5 ya da 6 olması iyi kalite olarak kabul edilir. 5 olması idealdir. A, B ve C olarak tanımlanan kısımlardan ilk yazılan embriyonun ileride bebeği oluşturacak kısmı olan iç hücre tabakasına verilen kalite, ikinci yazılan harf de, embriyonun ileride bebeğin eşini yani plasentayı oluşturacak olan dış hücre tabakasına verilen kaliteyi gösterir.
Bahsedilen embriyoda bu değerlendirmelerin AA olması kalitenin oldukça iyi olduğu anlamına gelir. Bu durumda 5/AA embriyo kaliteli demektir.
Embriyo Kalitesi 4/BC Ne Demektir?
4 rakamı blastokist aşamasındaki embriyonun genişleme seviyesidir. Genişleme 1’den 6’ya kadar sınıflanır ve 3,4,5 ya da 6 olması iyi kalite olarak kabul edilir.
A, B ve C olarak tanımlanan kısımlardan ilk yazılan embriyonun ileride bebeği oluşturacak kısmı olan iç hücre tabakasına verilen kalite, ikinci yazılan harf de, embriyonun ileride bebeğin eşini yani plasentayı oluşturacak olan dış hücre tabakasına verilen kaliteyi gösterir.
İç hücre tabakasının B olması idealin biraz altında olsa da kabul edilebilir ve nakil için düşünülebilir. Ancak dış hücre tabakasının C kalite olması trafoektoderm tabakasında kalitenin düşük olduğunu gösterir. Böyle bir kalitede embriyo transferi ile gebelik şansı da düşecektir.
Embriyo Kalitesi 8/2 ne Demektir?
Embriyolar 3. Gün değerlendirmede hücre sayılarına, hücreler arasında çap farkı olup olmamasına (hafif, orta, şiddetli) ve embriyo toplam hacmi içerisinde ölü kısım (fragmantasyon) yüzdesine (%5-10, 10, 20, 20’nin üstü) göre sınıflanırlar.
Bunun sonucunda ideal hücre sayısı 7-8 hücre olup, 8 hücreli olması iyi kalite olarak kabul edilir. Bu embriyoda fragmantasyon ve hücreler arasında çap farkı olmaması nedeniyle embriyonun kaliteli olduğunu söyleyebiliriz.